Het ontstaan van Carnaval in Sasssendonk

Samenvatting

• Het is 66 jaar geleden dat de eerste carnavalsvereniging in Zwolle werd opgericht. Dit waren de Eileuvers. Daarna volgden al snel de Oelewappers en de Deurzakkers. Later ook de Gleuvenskoevers, Tonnezotters, Knienebelters.
• Er zijn aanwijzingen dat al in de Middeleeuwen carnaval werd gevierd in Zwolle. In die tijd waren er al tradities: krentenpannekoeken voor de bewoners van het Binnengasthuis en een feestelijke maal voor het stadsbestuur.
• Tussen 1800 en 1900 werd op verschillende wijzen en door verschillende organisaties carnaval georganiseerd. Crisis en oorlog zorgde ervoor dat tussen 1900 en 1945 weinig of geen vieringen waren.
• Na de Tweede wereldoorlog werd de draad weer opgepakt wat uiteindelijk leidde tot de viering zoals we die nu kennen.

Het eerst begin

Zotheid en dwaasheid zijn altijd een uitlaatklep geweest in vele eeuwen voor ons, binnen al even zovele culturen.

Het carnaval zoals wij dat nu kennen is oud, maar de vastelaovond is ouder. Sassendonk is ruim een halve eeuw oud maar Zwolle kennen we al vele eeuwen. Een Zwolse vastelaovond-traditie is er geweest dat blijkt uit oude geschriften. Waar verboden gelden om dit fenomeen te verbieden moet het ook aanwezig zijn.

In het Zwolse archief zijn tal van ordonnanties uit de 16e 17e en 18e eeuw te vinden waarin activiteiten verband houdende met de vastelavonddagen werden verboden. Over de Zwolse vastel-of vastenavondviering ten tijde van de Middeleeuwen is weinig bekend. Archieven betreffende deze vieringen zijn tijdens de beeldenstorm vernietigd en Rooms katholieke diensten en gebruiken werden geweerd.

Wat we wel weten is dat Zwolle in de middeleeuwen een zwierige handelsstad was met veel vertier. De grote economische bloei van Zwolle viel in de 15e eeuw. Het neveneffect van de bloeitijd was, dat vele van buiten Zwolle de stad bezochten. Daarmee kwam ook het geestelijke leven,het onderwijs en het culturele leven tot bloei. In de Middeleeuwen konden vele oorden in de Nederlanden op frivool gebied nog iets van de Zwollenaren leren. Zij toonden vaak de neiging tot uitbundigheid en waren kinderlijk verheugd als zij feest konden vieren. Omdat Zwolle een knooppunt van handelswegen was, kwamen potsenmakers, acrobaten en voordracht-redenaars naar de drukke handelsstad met zijn vele jaarmarkten. Handelaren troffen elkaar dan eerst tijdens de mis, daarna op de markt met het daarbij behorende feest dat kermis werd genoemd. Daarnaast waren er in Zwolle nog gewone dag- en weekmarkten.

Uitgaande van al deze gegevens en geschriften en uit archieven van Deventer en Kampen over vastenavondbetalingen aan “gesellen”en de keuze van een kinderbisschop, komende uit koorknapen als zottenspel van de omgekeerde wereld. Dat speelluiden met hun stokpaardje speelden op het raadhuis. Deze paardjes spelen een bijzondere rol bij het zwaarddansen een vast onderdeel van het vastelavondviering!

De stadskok bereidde op vastelavond een feestelijke maaltijd voor het Zwolsche Stadsbestuur (in de middeleeuwen had Zwolle een stadskok in dienst). In Zwolle kregen de bewoners van het Binnengasthuis krentenpannnenkoeken tijdens de vastelavond. Ook het Stadswijnhuis wordt geregeld genoemd in de archieven met betrekking tot de vastelavond en levering van bier en wijn ten behoeve van dit feest. Aangenomen mag worden, dat de stad Zwolle zich in dit opzicht niet onderscheidde van andere plaatsen.

De Tachtig jarige oorlog

De Tachtig jarige godsdienstoorlog 1568-1648 deed de middeleeuwse stad kantelen. Zwolle lag als het ware op de scheidslijn van twee werelden: de oude Katholiek/Spaanse en de nieuwe Calvinistisch/Hollandse wereld. In 1588 kwam het eerste verbod omtrent de viering van vastenavond/carnaval. Stedelijke en de kerkelijke gemeenten spraken vermanend, over “mommeriën” en “maskerades” en op het lopen met mombakkes en andere dartelheden. Het was een streng verbod op “ganstrekken”, haan of hoender smijten. Ook andere heidense gebruiken zoals zwaarddansen, stokpaard rijden en lopen met foeke- of rommelpot waren verboden. Degenen die zich niet aan de verbodsbepalingen hielden werden beboet.

Vastenavond-/carnavals gebruiken werden tot eind 18de eeuw regelmatig verboden door Burgemeester en Schepen, wat erop duidt dat de vastenavond/carnaval gewoonten onder de bevolking sterker waren dan de stedelijke regelgeving.

De 19e eeuw

Begin 19de eeuw nieuwe aanzet tot viering van de vastenavond. Zo verscheen in de Overijsselsche Courant van 11 februari 1820 een advertentie met de mededeling dat s,avonds op den 14^e Februari het feest van vastenavond plaats zal vinden op het Stads Wijnhuis. Een publieke danspartij of bal voor alle fatsoenlijke Jongelieden.

Twee uitvoerige en uitbundige vastenavondfeesten vonden plaats in 1896 en 1897. De Zwolsche Gymnastiek Vereniging organiseerde op 1 februari 1896 een Bal Masqué, waarbij een feestelijke intocht en omgang van Prins Carnaval en zijn gevolg zou plaats vinden in de Grote zaal van de Buitensociëteit. Op 4 februari 1897 vond in Zwolle wederom een ”intocht” van Prins Carnaval plaats. Het was ditmaal ter gelegenheid van een feest van twee ijsclubs. Op baan van de Zwolsche Ijsclub organiseerden de Schippersijsclub en de Zwolsche IJsclub een gekostumeerde hardrijderij op de schaats. Om ‘s morgens om tien uur vertrok een feestelijke stoet met banieren, vaandels en mooi verklede deelnemers vanaf het Hopmanshuis (de Nieuwe stadsherberg) voor een rond gang door de stad. De stoet werd begeleid door het mziekkorps Wollf. De hardrijderij vond plaats op de ijsbaan aan het Groot Weezenland.

Het moderne carnaval in Sassendonk

Zo blijkt, vastenavond-en carnavalsvieringen kunnen door omstandigheden sluimeren als een veenbrand. Maar bij voldoende zuurstof weer oplaaien.

Twee wereldoorlogen en een zware economische crisis voor het midden van de twintigste eeuw konden dit niet verhinderen. In de Tweede wereld oorlog werd op kleine schaal carnaval gevierd, vaak in besloten kring. Zoals op 23 februari 1941 in Hotel Gijtenbeek aan het stationsplein.

Na de oorlog pakten vele verenigingen de draad weer op. De Katholieke Jonge Middenstand vereniging, Katholiek Jongeren Contact , Katholieke Handelsvereniging St. Christoffel en Rooms Katholieke Voetbalvereniging Zwolle. Ook de Zwolsche Roei en Zeilvereniging gaf een gelijksoortig feest. Door te gaan samen werken ontstond in 1957 de CACO = de Carnavals Commissie en in 1960 de Broederschap , dat leidde tot de officiele oprichting van Carnavals vereniging de Eileuvers (Eileuver is de Sallandse naam voor Ooievaar) in 1962 en tot Koninklijke goedkeuring op 19 augustus 1971.

De in 1957 opgerichte Carnavalsvereniging de Eileuvers heeft een stevig nest gebouwd op oude vruchtbare vastelavond- carnavalsgrond van de oude Hanze en handelsstad Zwolle. Vele andere verenigingen, groepen, clubs en kappellen haakten aan tot het huidige Sassendonk.